หลักการออกแบบตกแต่งสวนและงานแลนด์สเคป

ภูมิสถาปัตย์จะเน้นการออกแบบพื้นที่ภายนอก อย่างเช่น การออกแบบสวนสาธารณะของที่พักอาศัย การออกแบบภูมิทัศน์สำหรับพื้นที่สาธารณะ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งแขนงของศาสตร์ด้านการออกแบบที่มีมาอย่างยาวนาน ดังนั้น งานออกแบบภูมิทัศน์ จึงเหมือนกับอยู่รายรอบตัวเรา เป็นการออกแบบที่ทำให้เกิดสุนทรียะให้กับมนุษย์ และเติมเต็มงานออกแบบให้สมบูรณ์มากยิ่งขึ้น 

"งานภูมิทัศน์" หมายถึงพื้นที่ภายนอกอาคารที่มีการปรับแต่งพื้นที่ให้มีประโยชน์ใช้สอยที่มีประสิทธิภาพ มีความร่มรื่นสวยงามและมีเอกลักษณ์ รวมทั้งการมีองค์ประกอบพื้นฐาน เช่น ระบบการให้แสงสว่าง ระบบให้น้ำต้นไม้ ระบบระบายน้ำ  ระบบอำนวยความสะดวก เช่น ม้านั่ง ถังขยะ ป้าย ตลอดจนสิ่งประเทืองใจ เช่น น้ำพุ น้ำตก หรือประติมากรรม

งานภูมิทัศน์มีทั้งขนาดเล็กที่ไม่ซับซ้อนที่เรียกว่าสวนประดับ หรือ สวนหย่อม ไปจนถึงงานซับซ้อนและมีขนาดใหญ่ เช่น สวนสาธารณะขนาดใหญ่ในเมือง งานภูมิทัศน์โรงแรมพักผ่อนหรูขนาดใหญ่ งานผังบริเวณโครงการขนาดใหญ่ งานลานเมืองและสถานที่สำคัญอื่นๆ

ลักษณะของงานตกแต่งสวนหรืองานแลนด์สเคปที่ดีต่อผู้ใช้งาน

• มีพื้นที่สีเขียวที่มีความร่มรื่น สวยเป็นระเบียบ และสะอาด
• งานการประดับตกแต่งด้วย ต้นไม้ ไม้พุ่ม สวนดอกไม้ บ่อน้ำ หญ้า หิน ดิน ทราย
• มีการจัดสรรพื้นที่สำหรับการผ่อนคลาย เช่น ที่นั่งเล่น เครื่องเล่นเด็ก หรือที่ออกกำลังกาย
• จัดให้มีกิจกรรมที่หลากหลายมากที่สุดเท่าที่จะทำได้โดยเน้นครอบครัว เช่น ให้ ผู้สูงอายุ เช่น ปู่ย่า / พ่อ-แม่ - วัยทำงาน/ วัยรุ่นและเด็กเล็กสามารถมาที่สวนเดียวกันพร้อมกันได้โดยไม่เบื่อและรบกวนกัน
• มีพื้นที่อเนกประสงค์ที่ใช้ได้หลากหลาย สำหรับทุกเพศทุกวัย
• มีอุปกรณ์และสิ่งอำนวยความสะดวกเพียงพอและตอบสนองต่อภูมิอากาศ

องค์ประกอบของงานแลนด์สเคป

เลนทางเดิน/บล็อกทางเดินสวน

เลนทางเดินควรปูด้วยวัสดุปูพื้นที่ไม่ลื่น หลีกเลี่ยงวัสดุปูพื้นที่มีลวดลายมากเกินไป และแบ่งแยกสีแตกต่างจากสีของพื้นดินและหญ้าชัดเจน เพื่อให้ปลอดภัยและสะดวกต่ออผู้ใช้งานทุกเพศทุกวัย

ตัวอย่างวัสดุสำหรับปูพื้นทางเดิน

• บล็อกแผ่นทางเท้าปูนเปลือย

บล็อกแผ่นทางเท้าปูนเปลือย เป็นวัสดุปูพื้นทางเดินที่มีลักษณะเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยม มีทั้งแบบสี่เหลี่ยมจตุรัสและผืนผ้า มีคุณสมบัติเรื่องความทนทาน ผิวหน้าเรียบ ทำให้เดินได้อย่างสะดวกสบายและปลอดภัย ติดตั้งได้ง่าย ปรับใช้งานได้หลากหลาย ทนทานต่อสภาพอากาศ เหมาะสำหรับใช้ปูทางเดิน ใช้ตกแต่งสวน หรือใช้กับงานแลนด์สเคปในรูปแบบอื่นๆ

• แสตมป์คอนกรีตสำเร็จรูปแบบแผ่น

คุณสมบัติเรื่องความแข็งแรงทนทาน มีสีให้เลือกหลายแบบ สามารถใช้ทดแทนวัสดุธรรมชาติได้ มีลวดลายเหมือนหิน จึงสามารถตกแต่งสวนหรือทางเดิน ร่วมกับวัสดุประเภทอื่นๆ ได้ง่าย เป็นวัสดุปูพื้นที่ติดตั้งได้อย่างรวดเร็ว เหมาะแก่การนำมาใช้ทำพื้นรอบสระว่ายน้ำ ตกแต่งสวน ลานจอดรถ ทางเดิน และถนน เป็นต้น

• บล็อกหญ้าลายหิน (Grass Block)

บล็อกหญ้าลายหินเหมาะสำหรับใช้ตกแต่งพื้นทางเดินในสวนแบบธรรมชาติ มีร่องสำหรับปลูกหญ้าได้เหมาะสำหรับใช้ในกรณีที่เป็นที่จอดรถแบบ Outdoor เพื่อช่วยเพิ่มพื้นที่สีเขียวและช่วยลดอุณหภูมิความร้อนที่สะสมบนผิวดินได้เป็นอย่างดี ผิวหน้าที่มีเท็กซ์เจอร์ช่วยกันลื่นได้เป็นอย่างดีเนื่องจากตะไคร่จะเกาะที่ผิวคอนกรีตน้อยกว่าหินจริง

ทางลาด

สถานที่ภายนอกอาคารเหมาะสมกับการมีทางลาดมากกว่าภายในอาคาร เนื่องจากทางลาดจะใช้พื้นที่มาก ทางลาดที่ดีควรอยู่ข้างบันไดควรมีพื้นที่บริเวณหน้าทางลาดเป็นที่ว่างยาว เมื่อวัดจากด้านหน้าทางลาดมีระยะไม่น้อยกว่า 1,500 มิลลิเมตร ทางลาดควรมีการก่อสร้างให้มีความคงทน แข็งแรงและ สามารถรับน้ำหนักได้มาก

เลนจักรยาน

ในการออกแบบงานแลนด์สเคปหลายๆ ที่ซึ่งมีพื้นที่กว้าง อย่างเช่น ภายในสวนสาธารณะ การมีเลนสำหรับจักรยานแยกชัดเจน จะทำให้สะดวกต่อผู้ใช้งาน และเป็นพื้นที่สำหรับผู้ที่ต้องการปั่นจักรยานโดยเฉพาะ ไม่รบกวนเลนทางเดินปกติ ปลอดภัยต่อผู้ใช้งาน

การจัดตกแต่งสวน

การจัดสวนเดิมทีมี 2 รูปแบบที่เห็นบ่อยๆ คือการจัดสวนแบบ Formal Style เป็นการจัดสวนที่อาศัยรูปทรงเลขาคณิตเป็นหลัก เช่น วัดรูปทรงต้นไม้เป็นรูปสามเหลี่ยม ทรงกระบอก สี่เหลี่ยม และอื่นๆ นิยมจัดให้มีความสมดุลกันทั้งด้านซ้ายและขวา อีกหนึ่งรูปแบบคือ Informal Style ที่เป็นการจัดสวนโดยไม่ได้อิงรูปทรงเลขาคณิตเป็นหลัก แต่อาศัยหลักความสมดุล นิยมใช้เส้นโค้งมากกว่าเส้นตรง รูปทรงของต้นไม้จะเป็นอิสระ และเป็นธรรมชาติ

ระบบแสงสว่าง เช่น เสาไฟ ไฟอินไดเรก ไฟซ่อน

Lighting Design หรือการออกแบบแสงสว่าง สามารถแยกย่อยได้ทั้ง Interior Exterior Landscape ไปจนถึง Light art installation ความสำคัญของการออกแบบแสงนั้น ไม่ใช่เพียงแค่วัตถุประสงค์ในการให้แสงสว่างเท่านั้น แต่ยังช่วยส่งเสริมคุณค่าของงานสถาปัตยกรรม และงานภูมิทัศน์ อีกทั้งยังสร้างความรู้สึกอภิรมย์ให้แก่ผู้อยู่อาศัย ไปจนถึงความปลอดภัยของผู้ใช้งานในเวลากลางคืน

• ไฟส่องต้นไม้ (Landscape Tree Lighting)

การติดตั้งไฟส่องต้นไม้ขนาดเล็กถึงกลาง ที่มีความสูงประมาณ 2 – 4 เมตร มักจะติดตั้งแบบเน้นแสงเพียงจุดเดียวแบบทำมุม 45 องศา ให้แสงไฟสาดขึ้นไปที่ส่วนบนของต้นไม้ การติดตั้งไฟส่องต้นไม้ขนาดใหญ่ที่มีความสูงประมาณ  15 เมตรขึ้นไป นิยมปลูกในสวนสาธารณะ พื้นที่สาธารณะ ด้วยความที่มีขนาดใหญ่ ดังนั้น ตอนกลางคืนหากไม่มีไฟส่องต้นไม้ จะทำให้บริเวณนั้นดูมืดกว่าปกติ การติดตั้งไฟส่องต้นไม้สำหรับต้นไม้ขนาดใหญ่คือการเน้นการให้แสง 3-4 จุด เช่น ด้านข้าง 2 ฝั่ง ติดตั้งไฟส่องต้นไม้ที่ทำมุม 45 องศา ด้านหน้าติดตั้งไฟส่องต้นไม้ที่ทำมุม 15 องศา เพื่อส่องแสงบริเวณส่วนล่างของลำต้น ในกรณีที่ต้นไม้ใหญ่มากๆ และต้องการให้แสงสว่างไปถึงส่วนบนของต้นไม้ ควรติดตั้งไฟส่องต้นไม้ที่ทำมุม 60 องศาไว้ที่บริเวณด้านหลัง

• ไฟส่องสว่างสำหรับสวนแบบเสาไฟ (Landscape Lighting Poles)

เป็นการออกแบบแสงด้วยการใช้เสาไฟหลากหลายขนาด เพื่อช่วยเพิ่มความปลอดภัยสำหรับผู้ใช้ทางเดินในสวน มีให้เลือก 3 แบบใหญ่ ๆ คือ 1. แบบฝังติดไว้บริเวณลูกตั้งของบันได หรือฝังบนทางเท้าเลย (Inground) หรือ 2. เสาไฟแบบเตี้ย (Bollard) ที่จะติดตั้งขนานไปกับทางเดินเป็นระยะ และ 3. แบบเสาสูงที่จะให้แสงกระจายในวงกว้าง

• ไฟหลืบไฟซ่อน บริเวณทางเดิน (Indirect Landscape Lighting)

การออกแบบไฟหลืบไฟซ่อนใต้บันไดทางเดินสวน หรือราวจับติดผนัง มักจะใช้เพื่อตกแต่งสร้างบรรยากาศ หรือ การใช้งานในบางพื้นที่ ที่ไม่ต้องการให้แสงสว่างจ้ามากเกินไป รวมไปถึงช่วยเพิ่มความปลอดภัยในการใช้งานยามค่ำคืน

ในการติดตั้งแหล่งกำเนิดแสง (นิยมใช้ LED Strip Light) อาจไม่จำเป็นต้องติดเข้าไปในช่องหลืบลึกจนเกินไป และไม่จำเป็นต้องใส่ปีกบังแสงสำหรับบังแสงสว่างจ้าจากหลอดไฟไม่ให้แยงตา เนื่องจากระดับของหลอดไฟอยู่ต่ำกว่าระดับสายตาอยู่แล้ว สำหรับการออกแบบไฟหลืบไฟซ่อนตามแนวทางเดินนิยมใช้กับงานออกแบบแสงสว่างบริเวณทางเดิน หรือ จุดนั่งพัก เพื่อสร้างบรรยากาศที่สวยงาม ช่วยเพิ่มความสะดวก และให้ความปลอดภัยในการใช้งานทางเดินยามค่ำคืนมากขึ้น

ลานนันทนาการที่เป็นโซนสาธารณะ

การแบ่งโซนสำหรับลานนันทนาการ เพื่อให้ผู้ใช้งานสามารถใช้งานพื้นที่ส่วนนี้ได้หลากหลาน

อื่นๆ เช่น พื้นที่ส่วนที่เป็นน้ำ ที่จอดจักรยาน พื้นที่ทิ้งขยะ

ข้อมูลวัสดุศาสตร์ และหลักการออกแบบอื่นๆ ที่น่าสนใจ

เขียน และเรียบเรียงโดย Wazzadu Encyclopedia

ข้อมูลอ้างอิงจาก

• บ้านและสวน
• แบรนด์ CPS - CCP Pavingstone
• wikipedia